Jarosław Kozłowski. Books, Words, Ideas
NET w Muzeum Susch w Szwajcarii
→ 2.01.2019
→ MUZEUM SUSCH
SURPUNT 78
CH–7542 SUSCH
Szwajcaria
Books, Words, Ideas
Na prezentację zatytułowaną „Książki, słowa, idee” składają się prace 47 artystów z kilkunastu krajów Europy, Azji, Ameryki Północnej i Południowej. Tym, co łączy tych artystów, jest zainteresowanie tekstem i książką artystyczną jako kreatywną formą artykulacji. Łączy ich także partycypacja w Sieci/NET, zainicjowanej przez Jarosława Kozłowskiego i Andrzeja Kostołowskiego na przełomie lat 1971/1972.
Był to czas podziału świata na Wschód i Zachód, czas tzw. „żelaznej kurtyny”, która wyznaczała kategoryczne granice nie tylko w sensie geograficznym, ale przede wszystkim systemowym – zarówno ideologicznym jak i kulturowym. Rozesłany pocztą do ponad trzystu artystów i teoretyków sztuki z różnych części globu manifest NET proponował przełamanie owych pilnie strzeżonych granic poprzez swobodną wymianę idei, koncepcji, prac, projektów, publikacji i innych form wypowiedzi, a także ich upowszechnienie w dostępnych przestrzeniach poza oficjalnym obiegiem sztuki. Zaproszenie do dialogu i niekontrolowanej dyskusji między artystami spotkało się z niezwykle żywą reakcją. Wkrótce lista adresowa NETu spontanicznie rozrosła się, wymykając jakiejkolwiek koordynacji czy kontroli. Poszerzyły się też obszary wymiany idei i fora dyskusji. W Poznaniu powstała alternatywna, prowadzona przez Jarosława Kozłowskiego Galeria Akumulatory 2, której program opierał się w dużej mierze na uczestnictwie artystów i teoretyków związanych z NETem, podobne galerie, powołane i prowadzone przez artystów związanych z Siecią, działały w innych miastach w Polsce i na świecie, m.in. w Danii, Szwecji, Wielkiej Brytanii, Finlandii, Brazylii, Argentynie, Urugwaju, Stanach Zjednoczonych, Japonii, Australii.
Eksponowane w Muzeum Susch prace i książki artystyczne to fragment kolekcji Archiwum NETu, zawężony do zagadnienia obecności „tekstu” w sztuce współczesnej. Książka jako medium wypowiedzi artystycznej okazała się w latach 70. (a także i później) znakomitym narzędziem manifestowania postawy kontestującej kanony modernistycznej sztuki i jej zinstytucjonalizowanych form społecznego funkcjonowania. Wydawane zazwyczaj własnym sumptem w niewielkim nakładzie, sprzedawane za
grosze w niszowych księgarniach bądź rozdawane wśród przyjaciół, książki uniezależniały artystów od komercyjnych spekulacji rynku sztuki, negowały także status galerii jako niezbędnego ogniwa pośredniczącego w dialogu z odbiorcą. Charakteryzowała je bowiem specyficzna nośność jako komunikatu trafiającego bezpośrednio do indywidualnego adresata/odbiorcy/czytelnika. W krajach wschodnio-europejskich były natomiast często jedyną możliwością dystrybucji niepokornych idei artystycznych.
Czytanie tych książek wymaga szczególnej uwagi i wyobraźni, ponieważ pisane są językiem hybrydowym, który drwi sobie z ograniczeń gatunkowych i bywa konglomeratem wyrażeń zaczerpniętych zarówno z szeroko pojmowanej literatury jak i z retoryki sztuk wizualnych. Tekst nie jest w nich opisem dopełniającym obraz, obraz nie pełni w nich funkcji ilustracyjnych. Płynna tożsamość tych książek, niechętnie poddających się próbom jakiejkolwiek systematyzacji, doskonale spełnia postulat wolności ich autorów i wolności ich czytelników.
Jarosław Kozłowski, 2018
